Biu–Mandara languages


The Biu–Mandara or Central Chadic languages of the Afro-Asiatic family are spoken in Nigeria, Chad and Cameroon. The most widely spoken is Kamwe, with 300,000 speakers.
A reconstruction of Proto-Central Chadic has been proposed by Gravina.

Languages

Gravina (2014)

Gravina classifies Central Chadic as follows, as part of a reconstruction of the proto-language. Letters and numbers in parentheses correspond to branches in previous classifications. The greatest changes are breaking up and reassigning the languages of the old Mafa branch and Mandage branch.
Jilbe was not classified, as no sources were available.

Blench (2006)

The branches of Biu–Mandara traditionally go by either names or letters and numbers in an outline format. Blench organizes them as follows:
Central Chadic classification per Newman :

Names and locations (Nigeria)

Below is a list of language names, populations, and locations from Blench.
BranchCodePrimary locations
TeraA1Gombi LGA, Adamawa State and Biu LGA, Borno State
BataA8Mubi LGA, Adamawa State
HigiA3Michika LGA, Adamawa State
MandaraA4Gwoza LGA, Borno State and Michika LGA, Adamawa State

South

North

Numerals

Comparison of numerals in individual languages:
ClassificationLanguage12345678910
A, A.1, Easternɨrtàcə̀pməkkənfwəɗàɗurməntyɛ̀xxɛɬmwutfwotfwə̀ɗà hàhìrta kum
A, A.1, Easternar̃ta sur̃r̃imahkə̀nfwəɗàɗɨrmənmɪcamwùtfwətfwəɗà wə̀nhəhəʔar̃tà ?kum
A, A.1, Easterntìtalsuɣurìmaxə̀nfaɗàtufmɪ̀kimɨɗùvwəɗà wùtàrè ?ɡumdìɗi / kum
A, A.1, Western dà / darāp / rapkúnúŋ / kununɡvàt / vatqúrmún / qurmunⁿjòŋ / njoŋmút / mutmʲāsī / myaasimɨ̄ɮām / mu̠dlamɡʷàŋ / ɡwanɡ
A, A.1, Western darabkunukfadɠurmunnjoŋmutmiyasimilamɡwan
A, A.2tə̀ŋsɪɗàmakùr̃fwə̀r̃tufùnkwɔ̀mur̃fàncismɪðakuma
A, A.2, 1 ntànɡsùɗàmàkə̀rfwàrntìfùnkwàmùrfàcìsùùmðlàkùmà
A, A.2, 1 ntaŋsuɗàmakùr̃fwar̃ntufùŋ̀kwàmurfàncɨsùḿðàkuma
A, A.2, 1tə̀ŋ / patù / dukùsudæ̀makùr̃fwòɗutufùŋ̀kwàmurɨfwæ̀ntsisùmɨðækuma
A, A.2, 1duku / təŋ / duɡusuɗà / fɨɗɛ̀makùrfɔɗu / fwoɗutufùkwa / kwɔ̀muɗufā / muɗɨfɛ̀cisù / ncɪsùḿðà / mðɛ̀kuma / kumɛ
A, A.2, 2dzàŋmətlùmàkə̀r / màkərùfòɗùtùfùkwàməɗəfàcìsùdlàkùmà / kùm
A, A.2, 2taŋ / paɬu / tɪtɨkùmɨɬù / sɪɗàŋmakùr̃fwoɗùntɪfùŋ̀kwàmɪɗɪfùntsisùḿðùkumu
A, A.3 tánə̀bákə̀máhə̀kánə̀fáɗə̀cífə̀kwáŋbə̀rfàŋdə̀ɣə̀sə̀mə̀ɬísɗə̀mə̀ŋ
A, A.3 kwətiŋbakəmahkanfaɗəcifəkwaŋmbərfəŋdəghəsməsliɗməŋ
A, A.3paðɛ / tanɛɓaɡɛmàŋkɛfwaɗɛwcivikwaŋəymbùr̃ùfəŋəytùɡùziwɨɬtimùŋəy
A, A.3 ʔìkkòóɡùttòókèèmóáwùddòʔùùttʃòóʃírìttòóʃábààttòóʃímìttòójììtʼijòóààʃìròó
A, A.3 ʔikkoɡuttokeemoʔauddoʔuutʃtʃoʃirittoʃabaattoʃimittojiitʼijoʔaaʃiro
A, A.3 ʔikkoɡuttokeemoauddouuččoširittošabaattošimittoyiitʼtʼioaaširo
A, A.3ɡutàn / tanəyɓwukuʔmàkunfwaɗùʔcɪfuʔŋkwaŋmbùrùfūŋtùɣùsùʔǹwɬtiɡwùm
A, A.3kwetɛŋebakemahekenewəfaɗemcɛfeŋkwaŋemberefaŋedeɡhesemeslimeŋe
A, A.4, Lamangtèkwhìshə̀kə̀nfwáɗhùtáfmə̀kúʔndə̀fáŋtə̀ɣástə̀mbáy / timbeɣwàŋ
A, A.4, Lamangtíuwá / táláχésáχ̀kə́náùfáɗáχẁtáfám̀kwá / m̀kuwáə̀lfáŋátə̀ɣásátə̀mbáyáɣwáŋá
A, A.4, Lamangpál / tékwhésxə̀kə̀núfáɗxútáfŋ́kulə̀fàŋtə̀ɣàstə̀mbàjɣə̀wàŋ
A, A.4, Mandara Proper, Glavdapàlàbùʷàxə̀kə̀rɗàùfàɗàɮɨ̀ɓàŋkʷàxàùɗifàtə̀ɣsàvaslambàɗàklawà
A, A.4, Mandara Proper, Glavdatɨtɨkwì, tekwèmicèxəkùrèfiɗìðiɓiŋ́kwewuɗìfitəɣə̀še / təxəsetəmbə̀ɣwàŋɡa
A, A.4, Mandara Proper, Glavdapállbwaxkərɗufáɗɮəɓŋkwaxuɗiftə́xsvaslambaɗklàáwá
A, A.4, Mandara Proper, Glavdatekʷè / kitakʷèmitsèxəkərɗèùfəɗèɮɨ̀ɓèŋkʷaxèùɗifètə̀ɣəsèvaslambàɗèkuləkè
A, A.4, Mandara Proper, Glavdapalò / tekòxecòxəkʷaròfwaɗòɮaʔòŋkoyòntfaŋɡòtə̀ɣasòtɨ̀mbayòɣʷaŋɡò
A, A.4, Mandara Proper, Mandarapállebúwakəɠyéufáɗeiiɮəbéunkwévúyetiisemásə́lmanekəláwa
A, A.4, Mandara Proper, Podokokutərasəramakəraufaɗazlamaməkuwamaɗəfazametɨrəcejɨma
A, A.5 ámə̀tàát͡ʃèwmáákàrfáɗɮámmáákwàtásə̀làt͡ʃáákàrt͡ʃʉ́ɗkùràw
A, A.5 amta, mtaɛt͡ʃəwmaakarfaɗɮammakwatasəlatsaakart͡ʃyɗkuraw
A, A.5beksəlamakarməfaɗzlammukwatselatsaamakartseuɗkurow
A, A.5ilíksúlamàkərəfáɗə̀zləmndílíktəsəlátsàmàkə̀rtswíɗkúrwá
A, A.5ɓlàcêwmàːkàrm̀fàɗɮòmmérkêɗtàːrnàdàːɡàfàɗnɡòltêrkrô
A, A.5plácúwmáakə̀rmə̀fáɗɮúmmérkéɗtàrnàdàaŋɡàfáɗ ?nɡòltírkúrú
A, A.5fteksélamahkaɾwfaàëzzlaèmmokkoàslaasélaàslalahkaàroàboèlmboèdzmoèkw
A, A.5sə́táɗcew / cecewmakárfáɗzlámmokwatsáraɗtsamakaɗcœ́ɗkula
A, A.5 dì / tēkùlāsɨ̄làmàkɨ̀rùfàɗɨ̀ɮùmùkʷāmɨ̀ɗɨfm̀tìɡìʃlàdɨ̀ɡàkùlù
A, A.5 dìì / tékùlásə̀làmákə̀rúfàɗə́ɮùwmə̀kwámə̀də̀fmə̀tə̀ɡìʃládə̀ɡákùlù
A, A.5kərtektsewmaakaŋfuɗoɗarambərkatsuwɓedzəmaakaŋdəsuɗokuro
A, A.5mə̀tácécèwmàhkárfwàɗɮàmmòkwátsə̀làɗt͡ʃáhkàrt͡ʃʉ́ɗdùmbók
A, A.5nə̀têsúlòmàkàrfàɗɮàmm̀kôtàsə́làtsàːmàːkàrcö̂ɗkrôw
A, A.5teɗ / ték, pál t͡sewmáakarməfaɗɮammaakwáwmaasáladaaŋɡafaɗɮam-leték / ɮam-leteɗkúráw
A, A.5netteysuhomakarfáɗɮàmmukótaasə́látsamakàŋtsəɗkuro
A, A.5bɪ̀lɛ́ŋtʃɛ́wmàkáɾùfáɗ / mɔ̀fáɗɮɔ̀mmʊ̀kʷɔ̀ʃɪ̀sɛ́ɾɛ́ɬálákáɾhɔ́lɔ́mbɔ́kʷʊ̀ɾɔ́
A, A.5bílìŋtʃỳmàhkə̄rfāɗɮàmmʊ̀kʷūādə́skə̄lāāɮáláxkə̄rāmbʊ́lmbōkrū
A, A.5ʃɛ̄lɛ́ŋbrɛ̄tʃâw / tʃâwmākármə̄fáɗɮàmmōkōsə̄sə̄lāfə̄rfáɗálɓìtkōlō
A, A.5ɓìlɛ́tʃâwmáŋɡànfúːɗàwɗáːràmárkàtʃíɓàʒíːrɛ̀táhkɛ̀dʒɛm
A, A.6 kə̀líbákma̋kenfwáɗɮámmʊ́kwàmáɗáftə̀kə̀zmíçí / míɬíʔwàn
A, A.6 tá.íbákʼmáːkə̀nfwáɗɮámmə́kkwàmáɗaftə́kkəzməɬiwàŋ
A, A.7tɛ́ŋɡʷʊ̄lɛ̀ŋɡ͡bɑ́kmɑ̄xkɑ́t̚ŋ̀fɑ́t̚dzɑ̄ɓɑ́nŋ̀ʷkʷɑ́xŋ̀ʃɪ́lɛ́t̚dzɑ̄mɑ̄xkɑ̄t̚ dzɑ́fɑ́t̚ wɑ́m
A, A.7takansəraymakaɗfaɗjeɓinkohcesireɗcəfaɗcəfaɗ dərfatakan ɡuɓ təɓa təɓa
A, A.7ŋ̀tɑ́t̚ɡ͡bɑ̀kmɑ̄xkɑ̀t̚ŋ̀fɑ̄t̚dzɑ̄ɓə̄nŋ̀kʷɑ́xŋ̀ʃɪ́lít̚dzɑ̄mɑ̄xkɑ̄t̚ dzɑ́ŋfɑ́t̚ wɑ̄m
A, A.7ntɑɗbɑkmɑxkɑɗmfɑɗdʒəɓɑnŋkwɑxdiʃliɗdʒɑmɑxkɑɗ tsɑfɑɗ wɑm
A, A.7ǹtásuloɗmahkaɗmfáɗdzəbuŋǹkúdìsùlùɗfáɗfáɗ varkantaɡə̀ɓ
A, A.8hiɗòk͡peḿwɔ̀kunfwəttuftukwə̀ltaka tukòluk͡pe fwɔ̂fwət ɗɔ̀mbiɗò bə̌w
A, A.8tɛ̀n / ʔar̃məbek / bukmàxkfwəɗtufyiɗə̀wmbùr̃fuŋtùɣusmɪ̀ðɪŋɡùm
A, A.8tèen / rûŋbə̀ráʔymàkkǹfwáɗtə́fkùwàmə̀ɗə̀ftə̀ɣə́sìllíŋpuʔ
A, A.8ǰə́ŋbœ̀kmāːkə́nfwádtùfkwǎmīskàtāfɔ̄rfwād žīɛ́tə́pə̀npú
A, A.8híɗò / tɛ̂nbúk / bíkə̌mwàkɨ́n / maxkə́nfwad / fwátʼtúhf / tɯ́ftúkwàldèáká / bə̌rfǐŋtúkwàlóʔpé / tɯ̀ʁɯ́sfwáfwàɗ / mìɮíɲtáàmbíɗò / pó?bù
A, A.8hɪɗèbukmɨ̀dɨfəlfwəttufkwɔxmɨ̀skatə̀fwəfwaɗè təmɓeɗèpu
A, A.8lɪmsulmàxkufwəymùxtyupŋ̀kwaʔmbùrfìŋtə̀ɣìsmɨ̀ðìɡumù
B, B.1, Budumaɡə̀ttékíɡàkə́nnə́híɡáyhíŋɟìhə̀ràkkə́tùlwárwósə́kə́hílíɡárhákkán
B, B.1, Kotoko Proper, Northsə́rə̀jāsɗāɡàrkə̀ɡàɗēʃìʃívə̀nārkə̄ kàtùlvìyāɗē dìʃẽ̄χkàn
B, B.1, Kotoko Proper, Northpálɡāsìɡòkúròɡāɗèʃénsīʃéskótētúlùr < Kanurijìlìɡàɗè jìàtálàkán
B, B.1, Kotoko Proper, Southsə́ɣdia, tkúχsɗáɡǎχkərɡǎɗeʃēʃívɛnǎχkər / vɛnǎχəkər kátulvɛɲáɗe diʔiʃénχkan
B, B.2kítáy, ɗówmòkùhúpúɗúíɬímɬírámìɡzàk / mùɡizàkmìsílày / mùsílàywáːŋádòːɡò / dòk
B, B.2kítáy, ɗáwsúlúhúpúɗúɬímɬàːràmìɡzàk / mùɡzàkmìtwìs / mìtìstíkládòːɡò
Ctákàsúlàhókùpóɗòɬéɬrébùhúldòdòpórò ?váyták ?kláù